Hołd dla uczestników bitwy pod Niżankowicami

Nie mieli więcej lat niż dzisiejsi uczniowie szkół ponadpodstawowych, a jednak bez wahania podjęli walkę o polski Przemyśl. Dziesięciu z nich oddało za to swoje życie w bitwie pod Niżankowicami 13 grudnia 1918 roku. W 103. rocznicę tych wydarzeń Prezydent Miasta Przemyśla Wojciech Bakun i Starosta Przemyski Jan Pączek oddali hołd uczestnikom tych walk.

Prezydent i Starosta złożyli kwiaty i zapalili znicze przy: Pomniku Orląt Przemyskich

fragment artykułu Piotra Michalskiego zamieszczonego w „Nasz Przemyśl”, grudzień 2018 (Nr 170)

Na początku listopada 1918 roku wybuchła wojna polsko-ukraińska, która miała ogromne znaczenie dla odradzającej się Polski w odniesieniu do jej południowo-wschodnich granic. W pierwszych dniach grudnia 1918 roku oddziałom ukraińskim ponownie udało się zagrozić bezpośrednio samemu miastu. Żołnierze ukraińscy zajęli stanowiska na linii wzgórz pomiędzy Nehrybką i Hermanowicami. Działa ukraińskie ostrzeliwały bezpośrednio samo centrum miasta ze stanowisk we wsi Grochowce, a więc zaledwie kilka kilometrów od starówki przemyskiej. 11 grudnia grupa wojsk polskich pod dowództwem gen. Zygmunta Zielińskiego rozpoczęła uderzenie, którego celem było odrzucenie sił wroga i likwidacja zagrożenia samego Przemyśla. W dniu 13 grudnia doszło do krwawej bitwy pod Niżankowicami, w której śmierć poniosło dziesięciu gimnazjalistów z Przemyśla, służących w 10 p.p. (zmiana numeracji pułku na 37 p.p. nastąpiła dopiero 25 lutego 1919 r.).

W dniu tym bohaterską śmierć poniosła Irena Benstchówna, która nie tylko niosła pomoc rannym kolegom, lecz również brała bezpośredni udział w walkach. Jej zbezczeszczone nagie ciało znaleziono na pobojowisku. Pochowano ją w dniu 18 grudnia 1918 roku na cmentarzu przy ul. Słowackiego, tuż obok swoich współtowarzyszy broni –„Przemyskich Orląt”, których uroczysty pogrzeb odbył się dzień wcześniej.

Jedna z przemyślanek niosących pomoc rannym żołnierzom w bitwie pod Niżankowicami H. Stieberowa utrwaliła w swoich wspomnieniach ostatnie chwile śmierci młodych bohaterów: „…Nie zapomnę nigdy tej chwili, gdy spod Niżankowic przywieziono do szpitala ciężko rannych. Byli to przeważnie studenci. Między nimi jeden z Kędzierskich i Ryż. Piersi ich falowały ciężkim oddechem, a w oczach przebijał ę błysk zadowolenia. Wtem wśród głuchej ciszy odzywa się głos Kędzierskiego. Proszę pani odmówić ze mną „Pod twoją Obronę”. Pohamowałam łzy cisnące się do oczu, zaczęłam odmawiać „Pod twoją Obronę” a za mną cichym szeptem powtarzał Kędzierski i jego młodociani towarzysze broni. Po skończonej modlitwie, Kędzierski odezwał się: „proszę zawiadomić moją matkę, ucałować jej ręce ode mnie i powiedzieć jej niech nie płacze, bo umieram za Ojczyznę”(zbiory Działu Historycznego MNZP).

Ze wzruszenia prawie oniemiała schodzę z piętra na dół pytając się o dalszych rannych. Na osobnym oddziale zastaję p. Dekańską obecnie Bilińska z przebitą ręką ukraińskim. Uśmiechnięta, zapowiada że pójdzie do dalszej walki. Najwięcej wzruszył mię na dalszych salach 12 letni bohater spod Chyrowa Józio (nazwiska nie pamiętam) ten prosił o codzienne odwiedziny i cukierki”. Te wzruszające słowa sprzed dziewięćdziesięciu lat są tragicznym świadectwem  zbrojnych zmagań na ziemi przemyskiej pomiędzy Polakami i Ukraińcami.

Uczestnicy walk polsko-ukraińskich – harcerze przemyscy brali udział po zakończeniu działań wojennych w pracach Głównego Komitetu Plebiscytowego na Spiszu i Orawie.

Rok po zakończeniu walk polsko-ukraińskich przemyscy harcerze-„Orlęta Przemyskie” ponownie bronią niepodległości swojego młodego państwa. W wojnie polsko-bolszewickiej kolejni czterej młodzi przemyślanie ponownie płacą cenę najwyższą – życie. Są to Stanisław Czerpa, Jan Deblessen, Adam Kordecki i Teofil Szymczkowski.

LISTA POLEGŁYCH „ORLĄT PRZEMYSKICH”
W LATACH 1918-1920

(na podstawie zachowanych i dostępnych dokumentów w Muzeum Narodowym Ziemi Przemyskiej)

BITMAR Mieczysław – uczeń I Gimnazjum Polskiego, zginął w dniu 11 XI 1918 r.

CZERPA Stanisław – uczeń II Gimnazjum Polskiego na Zasaniu, zaginął w bitwie pod Starym Milatynem w dniu 30 VII 1920 r

DEBLESSEN Jan – poległ w wojnie polsko-sowieckiej w roku 1920.

DURKACZ Tadeusz – uczeń II Gimnazjum Polskiego na Zasaniu, zginął w bitwie pod Niżankowicami w dniu 13 XII 1918 r.

KĘDZIERSKI Tadeusz – uczeń II Gimnazjum Polskiego na Zasaniu, zginął w bitwie pod Niżankowicami w dniu 13 XII 1918 r.

KĘDZIERSKI Józef – uczeń II Gimnazjum Polskiego na Zasaniu, zginął w bitwie pod Niżankowicami w dniu 13 XII 1918 r.

KOŃCZY Adam – jednoroczny ochotnik, zginął w dniu 4 listopada 1918 r.

KORDECKI Adam – zginął w bitwie pod Starym Milatynem w dniu 30 VII 1920 r.

KRAMARZ Władysław – absolwent I Gimnazjum Polskiego, zginął w dniu 11 XI 1918 r.

MOTYKA Wacław – uczeń II Gimnazjum Polskiego na Zasaniu,  zginął w bitwie pod Niżankowicami w dniu 13 XII 1918 r.

NOŻYCKI Alfons – uczeń I Gimnazjum Polskiego,  zginął w bitwie pod Niżankowicami w dniu 13 XII 1918 r.

ŰBERALL Ludwik – absolwent I Gimnazjum Polskiego, ranny w dniu 11 XI 1918 r, zmarł 4 XII 1918 r.

NOWAK Ferdynand – uczeń Krajowej Szkoły Kupieckiej, zginął w bitwie pod Niżankowicami w dniu 13 XII 1918 r.

OSOSTOWICZ Stanisław – uczeń II Gimnazjum Polskiego na Zasaniu,  zginął w bitwie pod Niżankowicami w dniu 13 XII 1918 r.

PŁONKA Adam – uczeń I Gimnazjum Polskiego,  zginął w bitwie pod Niżankowicami w dniu 13 XII 1918 r.

PRESCH Bronisław – uczeń I Gimnazjum Polskiego, zginął w czasie walk o Przemyśl w listopadzie 1918 r.

RÓŻYCKI Alfons – uczeń II Gimnazjum Polskiego na Zasaniu, wzięty do niewoli ukraińskiej pod Siedliskami w listopadzie 1918 r. i zamordowany.

RYŻ Władysław – uczeń II Gimnazjum Polskiego na Zasaniu,  ranny w bitwie pod Niżankowicami, zmarł w dniu 16 XII 1918 r.

SCHULTZ Marian – uczeń II Gimnazjum Polskiego na Zasaniu, ranny w dniu 11 XI, zmarł 8 XII 1918 r.

SZYMCZAKOWSKI Teofil – poległ w wojnie polsko-sowieckiej w roku 1920

WYSOCKI Wilhelm – uczeń II Gimnazjum Polskiego na Zasaniu.

ZALESZCZYK Mieczysław – uczeń Krajowej Szkoły Kupieckiej, zginął w bitwie pod Niżankowicami w dniu 13 XII 1918 r.

Źródło: Urząd Miejski w Przemyślu